نۇرغۇن ئەرلەرنىڭ تاماكا چىكىدىغان ۋە ھاراق ئىچىدىغان ئادىتى بار. ئىنسانلارنىڭ تاماكا ھاراق ئىچىش تارىخى ئىنتايىن ئۇزۇن بولۇپ، قەدىمدە ھازىرقىغا ئوخشاش تاماكا زاۋۇتلىرى بولمىغاچقا، كىشىلەر بىۋاستە تاماكا يۇپۇرمىقىنى چىكەتتى. ھاراق بولسا، يەرلىك ئۇسۇلدا ئېچىتىلغان ھاراقلار ئىدى.

   ھاراق ۋە تاماكىنىڭ سالامەتلىككە زىيانلىق ئىكەنلىكىنى ھەممەيلەن كۆڭلىدە ئىنىق بىلىدىغان بولۇپ، ھاراق تاماكىنى ئادەمنىڭ ساغلاملىقىغا ۋە ئۆمرىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ دەپ قارايدۇ. بۇ سەۋەپلىك نۇرغۇن كىشىلەر، ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ مەجبۇرلىشى ئاستىدا، ھاراق تاماكا تاشلىماقچى بولىشىدۇ. بىراق، ھاراق-تاماكىنى تاشلىماق ئىنتايىن تەس بولۇپ، نۇرغۇن كىشىلەر ئوڭۇشلۇق ھالدا تاشلىغان بىلەنمۇ، ئەمما ئادەم يوق يەردە يەنە ئوغۇرلۇقچە ئىچىپ چىكىدۇ.

   ئۇنداقتا نەخ گەپكە كەلسەك، ھەممەيلەن ھاراق-تاماكا ئادەمنىڭ ساغلاملىقىغا ۋە سالامەتلىكىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ دەپ قارايدۇ. ئۇنداقتا، ئەگەر بىر ئادەم ھاراق ئىچمىسە ۋە تاماكا چەكمىسە، ئەڭ كۆپ بولغاندا قانچە ئۇزۇن ياشىيالايدۇ؟ تەتقىقات نەتىجىلىرىدە كۆرسىتىلىشىچە، ھاراق ئىچمەيدىغان ۋە تاماكا چەكمەيدىغان كىشىلەرنىڭ ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرەلىشى ناتايىن بولسىمۇ، ئەمما بىر ئادەمنىڭ ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرۈش كۆرمەسلىكى، ئۇلارنىڭ ساغلاملىق ئەھۋالى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغاندىن باشقا، سىرتقى ئامىللار بىلەنمۇ ھەقىقەتەن زور باغلىنىشلىق ئىكەن.

   ئىلمى تەتقىقاتلاردا بايقىلىشىچە، بىر ئادەم ئەگەر ئۆمۈر بويى ھاراق ئىچمەي ۋە تاماكا چەكمەي ئۆتسە، ئۇنداقتا ئاز دىگەندىمۇ ئون يىل ئارتۇق ئۆمۈر كۆرەلەيدىغان بولۇپ، ھاراق ئىچمەيدىغان ۋە تاماكا چەكمەيدىغان كىشىلەرنىڭ 85ياشتىن ئارتۇق ئۆمۈر كۆرگەن مىساللار ئىنتايىن كۆپ ئىكەن.