چارخەمەك كاۋا ئائىلىسىدىكى بىر يىللىق سامان غوللۇق ئۆسۈملۈك بولۇپ، ئۇ ئەسلى ھىندىستاندىن تارالغان؛ چارخەمەك ھازىر دۆلىتىمىزنىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا يىتىشتۈرۈلىدىغان بولۇپ، ئاساسلىقى كۆكتات ئورنىدا ئىستىمال قىلىنىدۇ.
خەنزۇچە ئاتىلىشى:   苦瓜
لاتىنچە ئاتىلىشى:  Momordica charantia
تەۋەلىكى : ئۆسۈملۈكلەر دۇنياسى—يېپىق ئۇرۇقلۇق ئۆسۈملۈكلەر تىپى—جۈپ پەللىلىك ئۆسۈملۈكلەر سىنىپى—بىرلەشمە بەرگىلىك گۈللۈكلەر كەنجى سىنىپى—كاۋا ئەترىتى—كاۋا ئائىلىسى—چارخەمەك ئۇرۇقدىشى

ئۇزۇقلۇق قىممىتى
    1. تىرىنى يۇمرانلاشتۇرۇپ، چىراينى گۈزەللەشتۈرىدۇ: ھەمىشە چارخەمەك يەپ بەرگەندە تىرە قەۋىتىنىڭ ئاكتىپچانلىقىنى ئاشۇرىدىغان بولۇپ، تىرىنى تېخىمۇ يۇمران ھەم گۈزەل قىلىدۇ. يازدا بالىلارغا ئاسان دانىخورەك چىقىپ قالىدۇ، بۇ ۋاقىتتا چارخەمەكنى پارچە كىسىپ، ئۇنى بالىلارنىڭ بەدىنىگە سۈرتسەك، دانىخورەكنىڭ تىزرەك يوقىلىشىغا پايدىلىق بولىدۇ؛ بۇلاردىن باشقا يەنە چارخەمەكنى ئىستىمال قىلساق ياكى ئۇنى سۇدا قاينىتىپ ئىچسەك، تۇمۇزنى ھەيدەپ ئىسسىق ئۆتۈپ كىتىشتىن ساقلايدۇ.
    2. قاندىكى قەنت مىقدارىنى تۆۋەنلىتىدۇ: چارخەمەك تەركىبىدە ئىنسۇلىنىغا ئوخشىشىپ كىتىدىغان ماددىلار بار بولۇپ، قاندىكى قەنت مىقدارىنى تۆۋەنلىتىشكە قارىتا كۆرۈنەرلىك رولى بار.
   3. قاننى جانلاندۇرۇپ، جىگەرنى قۇۋۋەتلەيدۇ: چارخەمەكنى تەمى ئاچچىق بولۇپ، خام ۋاقتىدا تەبىئىتى سۇغۇق، پىشقاندىن كىيىن تەبىئىتى مۆتىدىل بولىدۇ. چارخەمەكنى خام پېتى ئىستىمال قىلساق، بەدەندىكى ئىسسىقنى ھەيدەپ تۇمۇزنى قايتۇرىدۇ ھەمدە بىئاراملىقنى تۈگىتىدۇ؛ ئەگەر پىشىرۇپ يىسەك، قاننى جانلاندۇرۇپ، جىگەر ۋە بۆرەكنى قۇۋۋەتلەيدۇ.